Historia kościoła w Złotorii
W 1807 roku wojska francuskie oblegające Toruń rozebrały kościół stojący w Złotorii, aby wykorzystać pozyskane w ten sposób materiały jako budulec do fortyfikacji. Mieszkańcy Złotorii, aby nie pozostać bez kościoła, przenieśli do wsi kaplicę pustelniczą stojącą w pobliskim lesie. Jednak w 1821 r. kaplica spaliła się. Przyczyną pożaru było prawdopodobnie niestaranne zgaszenie świec po niedzielnej Mszy Świętej, odprawionej przez ks. Kępińskiego, dominikanina toruńskiego. W 1823 roku rozpoczęto budowę nowego kościoła, którą przeprowadzono wysiłkiem mieszkańców wsi, które należały wówczas do parafii. Oprócz Złotorii były to następujące wsie: Nowa Wieś, Gumowo, Lubicz, Krobia, Brzozówka, Grabowiec, Silno, Groch, Ostrów, Kopanino, Obory, Kolonia, Opalenica i Lipowiec. Kościół został wybudowany z drewna i był skromny w swojej formie. Nowy kościół poświęcono 23 kwietnia 1827 roku w święto patrona – Św. Wojciecha.
Leżąca na obrzeżach diecezji chełmińskiej parafia w Złotorii nie była wystarczająco uposażona, co wynikało z braku dochodów z ziemi, które można by przeznaczyć na należyte utrzymanie kościoła. To spowodowało, iż kościół był w coraz gorszym stanie technicznym. Zmusiło to parafian do podjęcia starań o wzniesienie nowego, murowanego kościoła. Stary kościół rozebrano i sprzedano za 550 marek.
Plany nowego kościoła wykreślili architekci Roseau i Wicher z Torunia w styczniu 1906 roku. Projektanci przygotowali dwa projekty, z których wybrano jeden, który zakładał wybudowanie neogotyckiej świątyni. Koszty inwestycji oszacowano na około 30.000 marek niemieckich. 22.000 marek zebrali parafianie, resztę uzyskano dzięki darowiznom. Praco przy budowie trwały bardzo krótko, ponieważ już w 1906 roku je ukończono i częściowo wyposażono kościół. Tylko ołtarz główny przeniesiono ze starego kościoła. Pozostałe wyposażenie wykonano od nowa. Ołtarze boczne i ambonę wykonał w 1910 roku – na podstawie własnych projektów –
Stanisław Nowakowski, konserwator, rzeźbiarz i budowniczy ołtarzy, mający siedzibę swojej firmy w Poznaniu. Płytki na posadzkę dostarczyła firma Paula
Mainwalda z Bydgoszczy, importując je z niemieckiej fabryki A. Dressela. Uroczystego poświęcenia dokonał ks. kanonik Jakub Klunder, w obecności proboszcza parafii ks. Jana Santowskiego, który był budowniczym kościoła. Podczas poświęcenia parafianie usłyszeli po raz pierwszy dźwięk dzwonu odlanego w słynnej ludwisarni Franza Schellinga w miejscowości Apolla w Turyngii, która dostarczyła go koleją do Torunia. Dzwon ważył 231 kg, zapłacono za niego 743 marki. W 1923 roku, staraniem księdza Paszoty, w ludwisarni A. Białkowskiego w Poznaniu, przelano stary dzwon w nowy i również zawieszono go w nowej świątyni.
Obecne wyposażenie kościoła pochodzi z kilku epok historycznych. Ołtarz główny pochodzi z toruńskiego kościoła dominikańskiego p.w. Św. Mikołaja. Stąd jego dekorację uzupełniają figury zakonników dominikańskich wykonane na początku XVIII wieku. Kolumny ołtarza pochodzą z przełomu XVI i XVII wieku. W części środkowej ołtarza znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (Matka Boska Śnieżna). Ponadto ołtarz posiada drugie, ruchome malowidło, pochodzące z początków XX wieku i przedstawiające patrona parafii – Św. Wojciech.
W nowych ołtarzach bocznych umieszczono obrazy przedstawiające przemiennie Pana Jezusa na górze Tabor” oraz Św. Barbarę. Są to obrazy nawiązujące do tematyki zawsze obecnej w Złotorii, gdzie funkcjonowało Bractwo Przemienienia Pańskiego oraz Bractwo Św. Barbary.
Podczas II wojny światowej zrabowano obydwa dzwony, które przeznaczono na materiały do produkcji wojennej, a kościół pełnił też funkcję magazynu dla zabytków przeniesionych tu z kościołów toruńskich.
Złotoria ze względu na bliskość twierdzy toruńskiej leżała w pasie działań wojsk radzieckich, a kościół znakomicie nadawał się do wykorzystania w walkach ze względu na swoje położenie – z jego wieży można było kierować artylerią. Dlatego została ona zniszczona podczas ostrzału. Zniszczony został też dach oraz organy. Po zakończeniu działań wojennych mieszkańcy przystąpili do odbudowy świątyni, a zrabowane dzwony zastąpiono dzwonem odlanym w latach 20-tych w ludwisarni Antoniego Bręgowsza we Włocławku, drugi dzwon przeniesiono natomiast z protestanckiego kościoła znajdującego się niegdyś w
Kopaninie. Będący od 1986 roku proboszczem, ksiądz kanonik Krzysztof Stanowicz rozpoczął remonty i konserwacje kościoła oraz jego wyposażenia. W 2003 r. została wymieniona dachówka oraz część więźby dachowej. W 2005 r. kościół został wymalowany wewnątrz. Wstawiono nowe ławki. Odrestaurowano również wszystkie trzy ołtarze. Uwieńczeniem tego dzieła były obchody stulecia kościoła, a najważniejszym wydarzeniem tych uroczystości była konsekracja kościoła dokonana w niedzielę 6 sierpnia 2006 r. przez Jego Ekscelencję Biskupa Andrzeja Suskiego – Ordynariusza Diecezji Toruńskiej. Pamiątką tego wydarzenia jest nowy ołtarz posoborowy, wykonany z granitu szwedzkiego Wanga oraz wykonana z tego samego materiału ambonka.
Od 11.02.2011 r. posługę proboszcza rozpoczął ks. kan. dr Marian Wróblewski i kontynuował podjęte wcześniej prace konserwatorsko – budowalne. W 2012 r. zakończono kapitalny remont wieży, która była w stanie katastrofalnym. Została wymieniona cała jej więźba oraz położono na niej blachę miedzianą. W kolejnych latach 2013-2020 wykonano konserwację ceglanych elementów wieży oraz murów kościoła.
W tych samych latach wykonano odwodnienie kościoła, położono granitowy chodnik wraz z nowymi schodami wejściowymi. Nowego blasku nabrało całe otoczenie kościoła. W 2014 r. odrestaurowano kapliczkę z figurą Jezusa, która w cudowny sposób przetrwała czasy okupacji niemieckiej. Piękna nabrało także wnętrze kościoła dzięki wstawionym witrażom w latach 2014-2018. Witraże przedstawią św. Jana Pawła II św. Wojciecha, św. Mateusza św., Marka, św. Łukasza, św. Jana, św. patriarchów Abrahama i Mojżesza, patronów miejscowego Koła Łowieckiego św.Huberta i strażaków św. Floriana, św. Józefa patrona tutejszych rzemieślników oraz bł. Ks. Stefana Frelichowskiego patrona diecezji toruńskiej. W 2017 r ułożono nową marmurową posadzkę w prezbiterium, wyremontowano obie zakrystie wraz wyposażeniem. W latach 2018-2019 odrestaurowano oba konfesjonały. W roku 2020 po 15 latach odmalowano cały kościół.
Setki lat parafianie w Złotorii troszczą się o swój Kościół, ta wieczna opieka pozwala mieć nadzieję, że w Złotorii zawsze będzie świątynia, która będzie jednoczyć parafian.
(Opracowano na podstawie książki Piotra Bireckiego: „Złotoria, z dziejów parafii i kościoła pw. Św. Wojciecha)